Gs/Tiến sĩ Nguyễn Hữu Hoạt


Ngày 20 tháng 5, bà Thái Anh Văn (Tsai-Ing-wen), sản phẩm của Hoa Kỳ (American Products; tốt nghiệp Cao Học tại Cornell University) tuyên thệ nhậm chức Tổng Thống nhiệm kỳ thứ 15 của Trung Hoa Dân Quốc. Đây là nguồn “cảm hứng” cho trò chơi chính trị giữa Hoa Kỳ-Trung Cộng- Đài Loan.

Trong diễn văn nhậm chức, vấn đề nhức nhối và nổi cộm ngoại trừ cải tổ kinh tế, xã hội, xây dựng và bảo vệ hiến pháp cũng như vấn đề nhân quyền, hỗ trợ và cộng tác các quốc gia trên thế giới chống lại siêu vi trùng Vũ Hán. Bà Thái Anh Văn xác minh Đài Loan không chấp nhận một quốc gia hai chế độ như Bắc Kinh đưa ra. Nhất là bà cho biết hiện đang đối mặt với tình hình hai bờ eo biển phức tạp và biến đổi trong 4 năm qua. Tuy nhiên nhờ nỗ lực và quyết tâm, nên tình hình đã được ổn định và đã được cộng đồng quốc tế thừa nhận. Mặc dầu thế, trong những ngày tới bà sẽ tiếp tục nỗ lực và sẵn sàng đối thoại với Bắc Kinh về an ninh khu vực một cách cụ thể. Bà đã nhắc lại 8 chữ: “Hoà Bình, Bình Đẳng, Dân Chủ, Đối Thoại” và khẵng định một lần nữa rằng Đài Loan nhất định không chấp nhận yêu sách ‘Một Quốc gia hai chế độ” của Bắc Kinh đưa ra. Đây là nguyên tắc kiên định, không thay đổi, nhất quán. Về an ninh quốc gia bà cho biết Đài Loan sẽ tham gia tích cực cùng cộng đồng thế giới gìn giữ hoà bình và ổn định ở hai bờ eo biển, ổn định và phồn vinh trong khu vực Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương. Riêng về cải tổ quốc phòng có 3 khuynh hướng: 1, phát triển sức mạnh chiến đấu bất đối xứng mang tính cơ động, khả năng phòng vệ trước mối đe doạ của chiến tranh mạng. 2, Nâng cao lực lượng trừ bị, huấn luyện khả năng chiến đấu, phối hợp tác chiến hợp đồng với bộ đội chủ lực, huy động và phát huy tiềm năng chiến đấu lực lượng trừ bị trở thành chủ lực. 3, Huấn luyện sĩ quan, hạ sĩ quan và binh sĩ khả năng sáng tạo, duy trì kỷ luật quân đội v.v..



Đúng vào ngày nhậm chức của bà Thái Anh Văn, tín hiệu từ chính quyền Donald Trump qua hành động Bộ Ngoại Giao Hoa Kỳ thông báo Quốc Hội chuẩn phê cho hành pháp được phép bán ra cho Đài Loan 18 ngư lôi hạng nặng MK-48 Mod 6 với các kỹ thuật tân tiến trị giá 180 triệu Mỹ Kim. Hoa Kỳ cho rằng “ thương vụ nầy nhằm phục vụ quyền lợi kinh tế và an ninh của nước Mỹ, qua việc giúp đỡ Đài Loan hiện đại hoá quân đội, duy trì khả năng phòng thủ”. Mục đích của hợp đồng cung cấp ngư lôi cho Đài Loan nhằm”duy trì ổn định chính trị, cân bằng tương quan lực lượng và kích thích kinh tế trong khu vực”.



Đổi lại trước đây, một hiệp ước an ninh tăng cường giữa Đài Loan và Hoa Kỳ đáp lại sau khi sự hiện diện quân sự của Trung Quốc gia tăng trên eo biển Đài Loan và Biển Đông. Chính sự hiện diện nầy là động cơ thúc đẩy Bộ Trưởng Quốc Phòng Đài Loan Yen Teh-fa nói với các nhà lập pháp rằng chính phủ của ông sẽ xem xét cho phép Hải Quân Hoa Kỳ tiếp cận đảo Ba Bình, nếu Hoa Thịnh Đốn yêu cầu. Ngoài ra ông Bộ trưởng còn cho biết thêm Đài Loan có thể sẽ cấp quyền truy cập cho các hoạt động an ninh trong khu vực của Hoa Kỳ phù hợp với lợi ích của Đài Loan.



Trước đây ở nhiệm kỳ thứ nhất, Tổng thống Thái Anh Văn có lần đã nói cùng Quốc hội Đài Loan rằng: “Trung Quốc và Hoa Kỳ là hai quốc gia vô cùng quan trọng đối với người dân Đài Loan trên các lãnh vực như an ninh, kinh tế, xã hội. Đời sống người dân Đài Loan có sự gắn liền cùng với 2 quốc gia nầy. Cho nên tam giác Hoa Kỳ- Đài Loan- Trung Quốc luôn luôn ảnh hưởng cho sự phát triển của Đài Loan kể từ sau Thế chiến thứ II. Ngay cả cuộc chiến thương mại hiện nay giữa Hoa Thịnh Đốn và Bắc Kinh cũng bị ảnh hưởng đến quyền lợi của nhân dân Đài Loan. Vì thế, chúng ta không thể đứng ngoài cuộc tranh chấp”.



Hành động “nhập cuộc” của Đài Loan là một thách thức cứng rắn đối với Bắc Kinh chống lại tham vọng thống nhất Đài Loan bằng vũ lực hay ảnh hưởng chính trị để tiến đến chính sách một quốc gia hai chế độ. Hơn ai hết người dân Đài Loan và lãnh đạo của họ hiểu được rằng: “một quốc gia 2 chế độ” chỉ là nốt nhạc dạo đầu chuyển tiếp cho việc sát nhập Đài Loan về với Bắc Kinh giống như trường hợp Hồng Kông. Tuy nhiên, đôi chân kiềng Đài Loan đứng vững được nhờ ở nền kinh tế độc lập và tự trị không lệ thuộc vào Bắc Kinh. Hơn nữa cánh dù Hoa Kỳ là động lực chính để Đài Loan tồn tại. Và Hoa Thịnh Đốn vẫn luôn đặt trọng tâm vào việc kềm toả Bắc Kinh lan rộng ảnh hưởng với Đài Loan cùng chế ngự Biển Đông là chiến lược của Hoa Kỳ trong tương lai, điều mà trước đây những vị lãnh đạo tiền nhiệm “bỏ quên”. Mặc dầu giữa Đài Loan và Hoa Thịnh Đốn không liên hệ ngoại giao trên cấp bậc Đại Sứ. Thế nhưng, Đài Loan được sự bảo bọc của Hoa Kỳ và nguồn cung cấp vũ khí cùng thiết bị quân sự nhiều nhất cho Đài Loan. Riêng năm 2019 Tổng Thống Trump đã phê chuẩn bán ra chiến đấu cơ F-16 trị giá 8 tỷ dollars. Động thái bán ra ngư lôi và F16 cùng các loại chiến xa hiện đại của Hoa Kỳ, Bắc Kinh lên tiếng phản đối và cho rằng Mỹ đã trực tiếp can thiệp và phá hoại chủ quyền cũng như lợi ích của Trung Quốc. Đồng thời thúc dục Hoa Kỳ ngưng bán vũ khí cho Đài Loan và chấm dứt liên hệ quân sự đến hòn đảo nầy. Nếu không muốn Bắc Kinh trả đủa.



Bỏ ngoài tai luận điệu rung cây nhác khỉ của Bắc Kinh, Tổng thống Thái Anh Văn tuyên bố cho phép Hải Quân Hoa Kỳ tiếp cận đảo Ba Bình. Mặt khác Hoa Kỳ điều tàu khu trục USS Mustin mang đầu đạn tên lửa đi qua quần đảo Hoàng Sa vào ngày 28 tháng 5. Ngoài ra trước đây vào tháng 3 Hoa Kỳ cũng đã cho tàu chiến đi qua cả Hoàng Sa lẫn Trường Sa. Sự gia tăng nầy đang diễn ra trùng hợp với nhịp độ căn thẳng giữa Hoa thịnh Đốn và Bắc Kinh qua các tranh chấp Biển Đông, Hồng Kông và Đài Loan kể cả trách nhiệm của Trung Quốc về đại dịch Corona. Sự hiện diện của con tàu USS Mustin chứng tỏ rằng chủ quyền chiếm đoạt trái với Công ước Liên Hiệp Quốc của Bắc Kinh trên Biển Đông không có giá trị đối với Hoa Kỳ, hay những quốc gia bị tước đoạt như Việt Nam và Phi Luật Tân. Đây chính là hành động thách thức của Hoa Thịnh Đốn đối với Bắc Kinh.



Trong hơn tháng trước, chiến hạm Hoa Kỳ đã đi lại ít nhất là 2 lần trên eo biển Đài Loan, với mục đích hỗ trợ cho những máy bay chiến đấu B-52 và B1-B bay qua vùng biển đảo Trung Quốc tuyên bố chủ quyền của họ. Điều thú vị hơn nữa, Đài Loan đã thách thức Bắc Kinh đồng ý để Hoa Kỳ xử dụng vừa đường biển lẫn không phận, mặc dầu Bắc Kinh cực lực phản đối. Dĩ nhiên cả Hoa Kỳ, Đài Loan, Việt Nam v.v.. đều thấy việc mở rộng khả năng quân sự là một thách thức lớn hiện nay. Do đó, Đài Loan đã liên kết cùng Hoa Kỳ tăng cường khả năng tập trận quân sự chống lại tham vọng bành trướng của Bắc Kinh. Sự lớn mạnh của Trung Quốc trên Biển Đông là một uy hiếp về sự tồn vong của Đài Loan. Chính động lực Bắc Kinh đã đẩy dần chính quyền Thái Anh Văn thân Mỹ và hợp tác Hoa Thịnh Đốn chiến lược duy trì sự tồn tại của Đài Loan cũng như bảo vệ vẹn toàn eo biển.



Khác với những vị lãnh đạo tiền nhiệm của Đài Loan, bà Thái Anh Văn trong nhiệm kỳ đầu đã cứng rắn với Bắc Kinh, ở nhiệm kỳ kế tiếp chính sách ấy sẽ được duy trì nên được ủng hộ của nhân dân Đài Loan kể cả thành phần đối lập. Vì thế, đề nghị cho quân đội Hoa Kỳ thuê lại đảo Ba Bình được quốc hội Đài Loan tán thành là bước đi ngoạn mục mang tính chiến lược của Đài Loan, nếu được Hoa Kỳ chấp nhận. Đây là bài toán mang ẩn số x như khúc xương cổ họng đối với Bắc Kinh trong mưu đồ chính trị. Đặc biệt còn là cơn sóng ngầm chống lại lời tuyên bố của Tổng Tham Mưu Trưởng Bộ Tham mưu Liên hiệp Quân uỷ Trung ương Trung quốc, tướng Lý Tác Thành (Li Zuocheng) trong ngày 29 tháng 5/2020 rằng:” Bắc Kinh sẽ không ngần ngại tấn công Đài Loan nếu không còn phương pháp nào khác để thống nhất trong hoà bình, bảo toàn lãnh thổ”.



Trên phương diện chiến lược, nếu đảo Ba Bình có sự hiện diện của quân đội Hoa Kỳ thì đây chính là pháo đài cản trở bước tiến của Trung Quốc. Vì Ba Bình là yết hầu của Biển Đông, còn là cửa ngõ khoá chặt tham vọng tiến chiếm Đài Loan bằng vũ lực. Đồng thời đảo Ba Bình là trung tâm xuất phát cũng như tiếp liệu cho Biển Đông trong một thời gian nhanh nhất. Chính vì sự quan trọng trong yếu tố chiến lược cho nên Bắc Kinh đã phản đối kịch liệt và hăm doạ Đài Loan sẽ thống nhất bằng con đường vũ lực, “nếu” cho phép Hoa Kỳ xử dụng.
Nhưng mệnh đề “Nếu” của Bắc Kinh được triển khai thì chính Bắc Kinh sẽ là người bị thiệt hại trên mọi lãnh vực từ chính trị cho đến kinh tế. Và mệnh đề “ Nếu” chỉ có thể làm áp lực với những quốc gia nhỏ bé hơn Trung Quốc chứ không thể tạo nên cơ bắp để Hoa Kỳ phải nhượng bộ. Hãy nhìn vào thương chiến hiện nay, tổng số sơ khởi có hơn 27 công ty của Hoa Kỳ đã rút ra khỏi Trung Quốc, chưa kể các nước Âu châu và Nhật Bản. Ngoài ra một hình ảnh Hồng Kông, Mỹ đã chấm dứt chính sách ưu đãi thương mại đặc biệt với Hồng Kông và Đài Loan tuyên bố sẽ cho cư dân Hồng Kông định cư và nhập tịch, gíup đỡ công ăn việc làm. Như thế liệu rằng Bắc Kinh sẽ mạo hiểm đến mức độ nào khi họ dám tuyên chiến với Hoa Kỳ.



Sự tranh chấp thương chiến giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc và các vấn đề Đài Loan, Hồng Kông và đại dịch CoviD-19 tạo nên cơ hội và thách thức cho Việt Nam. Về kinh tế hàng hoá xuất khẩu sang Hoa Kỳ đã tăng lên 6,7 %. Mobile phone, đồ gia dụng, kỹ nghệ dệt, thủ công nghệ. Tất cả những sản phẩm nầy trước đây làm tại Trung Quốc nay đã tăng lên thị trường Việt Nam. Tuy nhiên, Việt Nam phải thắc chặt kiểm tra xuất nhập khẩu, ngăn ngừa và chận đứng Trung Quốc dùng Việt Nam như trung gian chuyển hàng sang Mỹ.



Vấn đề tiếp theo về chính trị.



Thứ nhất: Trước đây vào năm 2018 Hoa Kỳ đã mời Việt Nam tập trận chung. Tuy nhiên có lẽ vì lý do Trung Quốc nên Việt Nam chỉ đóng vai trò quan sát viên. Lần nầy cơ hội sẽ trở lại, và nếu Việt Nam được mời, đề nghị nên có quyết định khác với 2018.



Thứ 2: Hiện nay Hoa Kỳ đang thành lập với danh xưng là Bộ Tứ: Bộ tứ gồm có: Mỹ, Ấn Độ, Nhật và Úc. Mục đích của Bộ Tứ là hình thành cơ chế đối thoại an ninh cho 4 bên về viễn ảnh an ninh phát triển tại khu vực Ấn Độ-Thái Bình Dương, ngoài ra hợp tác đấu tranh cùng các mối đe doạ khủng bố cùng các thách thức khác. Một tin hành lang cho biết Việt Nam có thể sẽ được mời tham gia trở thành thành viên trong Bộ Tứ. Nếu nguồn tin trên đáng tin cậy thì đây chính là cơ hội cho Việt Nam. Dĩ nhiên tham gia Bộ Tứ sẽ không ảnh hưởng đến chủ trương”Ba Không”.



Thứ 3: Mỹ đang vận động 22 quốc gia trở thành Liên minh chống lại Trung Quốc do dấu nhẹm thông tin về Covid -19. Gây nên cơn đại dịch toàn cầu.



Thứ 4: Ngoại trưởng Hoa Kỳ Mike Pompeo đã chính thức công bố Hoa Kỳ đã gửi công hàm lên Liên Hiệp Quốc phản đối tuyên bố chủ quyền Biển Đông của Trung Quốc vào ngày 1/6/2020. Nội dung công hàm phản đối gồm các điểm sau đây:



a, Quyền lịch sử ở Biển Đông của Trung Quốc đưa ra trái với các quy định trong Công ước Luật biển 1982 được gọi là UNCLOS. Do đó, bất cứ quyền nào Trung Quốc đưa ra đều không thể vượt qua quy ước UNCLOS. Và nữa quyền lịch sử Bắc Kinh đã bị toà Trọng Tài phủ nhận vào năm 2016 khi Phi Luật Tân kiện Trung Quốc đã chính thức bác bỏ.



b, Vào năm 1996 Trung Quốc ngang nhiên tuyên bố quần đảo Hoàng Sa thuộc về mình, trong khi đó quần đảo nầy nằm gần các quốc gia Việt Nam, Phi Luật Tân và Indonesia. Vì thế, việc đơn phương tuyên bố Hoàng Sa thuộc về Trung Quốc là không đúng với quy luật thuộc về biển của quốc tế.



c, Phán quyết năm 2016 trong vụ kiện của Phi Luật Tân do Toà Trọng Tài quyết định được thành lập theo Phụ lục VII UNCLOS có giá trị chung thẩm cả Phi lẫn Trung Quốc. Là thành viên của UNCLOS Trung Quốc phải tuân thủ và chấp hành theo quyết định của Toà Trọng Tài trong phán quyết 2016.



d, Dùng những lý lẽ vô căn cứ Trung Quốc lập lờ đánh lận con đen khi tuyên bố tất cả cấu trúc tại Biển Đông đều thuộc Nam Hải, do đó đặc quyền kinh tế trên mặt biển, dưới đáy biển, lòng đất dưới biển, trên đất liền đều thuộc quyền của Trung Quốc. Tuy nhiên chiếu theo điều 121 UNCLOS không có vùng đặc quyền kinh tế nào thuộc quyền kinh tế của Trung Quốc. Với những yêu sách trên Bắc Kinh hoàn toàn không thể chấp nhận được theo tinh thần UNCLOS.



Dĩ nhiên, Bắc Kinh sẽ phủ nhận công hàm của Mỹ. Tuy nhiên, khi bị phản đối Hoa Kỳ sẽ có bước thứ 2 là trừng phạt Trung Quốc qua nhiều hình thức. Đây là lần đầu tiên Mỹ đã có hành động mạnh về Biển Đông. Hành động nầy coi như diễn biến mới trong việc cô lập và trừng phạt Trung Quốc. Trong bối cảnh hiện nay khi Trung Quốc gia tăng áp lực hiếp đáp các quốc gia lân cận và chiếm đoạt hải lãnh của họ, Hoa Kỳ chọn đúng thời điểm để trừng phạt Bắc Kinh, chận đứng tham vọng đoạt chiếm Biển Đông. Ngoài ra, thông điệp Hoa Kỳ còn chứng tỏ hành động sát cánh của Hoa Kỳ cùng các quốc gia trong khối ASEAN trong vấn đề Biển Đông. Hơn thế nữa Công Hàm ngày 1/6/2020 của Hoa Thịnh Đốn như một khích lệ trực tiếp để các quốc như Việt Nam, Mã Lai, Phi Luật Tân lên tiếng phản đối Trung Quốc về vấn đề biển đảo tại Liên Hiệp Quốc.



Nhìn lại vấn đề Đài Loan, Bắc Kinh đã đình chỉ ngoại giao với Đài Bắc kể từ 2016. Trong suốt thời gian nầy Bắc Kinh luôn luôn tuyên bố họ sẽ thống nhất Đài Loan bằng vũ lực. Thế nhưng trong suốt 4 năm qua Đài Bắc vẫn là Đài Bắc, vẫn độc lập và tự chủ. Cộng Hoà Trung Hoa Dân Quốc vẫn phát triển, trong đó yếu tố Hoa Kỳ là động lực chính để họ tồn tại. Thế thì, đối với Việt Nam trong nhiều thập niên qua chúng ta đối thoại trong hoà bình với Trung Quốc trên mọi phương diện nhưng viễn ảnh “tàu lạ” đâm “tàu nhà” vẫn không chấm dứt. Có lẽ đây là cơ hội tốt nhất để chúng ta vận động tích cực hơn nữa cùng các quốc gia trong khối ASEAN. Nhất là hiện nay chúng ta đang đảm nhận vai Chủ tịch ASEAN, sẽ có nhiều cơ hội thuận tiện vận động cộng đồng thế giới ủng hộ lập trường nhất quán của Việt Nam về Biển Đông dựa theo yếu tố lịch sử và tinh thần UNCLOS./.